KOMPLETA GRAMATIKO DETALOZA DI LA LINGUO INTERNACIONA IDO da L. de BEAUFRONT

se Esperanto havabus origine plu multa reguli, ol nun posedus quanto min granda de oli (4).

Nam pro ta gramatiko vere tro kurta e nesuficanta, fakte a l'uzado Dro Zamenhof komisis la

sorgo fixigar la formi di la linguo, ed ica uzado genitis multega partikularaji ed anomalaji,

quin la gramatikisti di Esperanto kolektas e pie mencionas en lia verki, quale se traktesus

linguo naturala. E singla de ta partikularaji, singla de ta anomalaji efektigas un « regulo »

quan la novici esas obligata lernar. Do esas tre vera dicar, ke se Esperanto havabus origine sat

multa reguli generala e preciza, ol ne havus nun tro multa partikulara reguli, fondita sur « uzi

» disparata e kontre-logika. Pro to on obligesis kompozar fine grosa gramatiki, de qui un

prizentas plu kam 400 paragrafi. A ca verki ya on devas equitatoze komparar nia Grammaire

complète. Lore on ne povas neagnoskar la supera simpleso e regulozeso di la linguo quan ni

prizentas (5).

Certe ni povabus kondensar e multe plukurtigar ica verko, nome ne enduktar en lu kozi advere

utila ma ne necesa, e qui ne esas strikte gramatikala. Ma lore ni agabus kontre nia intenci e

l'explicita deziro de multa samideani. Cetere on decernos facile la reguli lernenda del kozi nur

lektebla o lektinda.

Kompreneble, en la gramatiko sancionita dal permananta Komisitaro ni permisis a ni chanjar

od adjuntar, pri la reguli, nur la kelka punti chanjita od adjuntita dal Ido-Akademio, legitima e

yurizita sucedinto di olta. Ma la formo ed aranjeso necese diferas de olti, quin havis la verko

primitiva, haste facita en tri monati e nur destinita al membri dil Komitato dil Delegitaro, por

utiligo eventuala. Certe la permananta Komisitaro ja emendabis ed igabis lu plu bona, ma

vizante la linguo ipsa e ne olua docado specale. Or la publiko tre diferas de komitato di

ciencisti, por qua multa kozi bezonis nek detali nek justifiko. Cetere la tempo mankis al

4

Komisitaro por rilaborar detale la verko, nam adversi ed amiki ja esis incitanta a la propagado,

iti kun intenco maligna, ici en sua fervoro difuzor lo plu bona. Rezulte, la primitiva gramatiko

bezonis ankore plu kompleta riaranjo ed expliki plu longa. Ni esforcis en ica satisfacar ta

duopla bezono e preferis donar tro multe kam ne sufice.

On permisez ad ni atraktar la atenco a kozo quan multi ne vidas sat bone. Pri la helpolinguo

existas facileso trompanta, qua vizas nur o precipue lerno rapida per nesuficanta reguli e

nesuficanta radiki o vorti. Nu, ica facileso di lerno ne povas konkordar e koincidar kun la

facileso di apliko, nek kun l'exakta e klara expresado dil pensi. Or on lernas la L. I. dum kelka

hori, kelka jorni, ed on aplikas lu dum yari. Altraparte, quon valoras facileso e simpleso qui

reale ne atingas la skopo? Mezurar la supereso, pri la helpolinguo, segun la minmulteso di la

reguli e dil vorti, forsan esas habila trompilo por la maso, ma eroro deplorinda por omni, eroro

qua produktas en la aplikado detrimenti maxim grava. Ido evitis fortunoze ta rifo mortigiva,

kontre qua mult altri ja venis ed ankore venos ruptar su.

Nun ni finos, durante la traduko quan ni interruptis : « Cetere, ica Kompleta Gramatiko

destinesas precipue al personi qui volas profundigar la studiado di la linguo (6). Ol esforcas

solvar omna desfacilaji quin on povas renkontrar en l'uzado di ca linguo, e qui venas ne de ol

ipsa, ma del neregulozaji e del idiotismi di nia lingui. Ta desfacilaji renkontresas en omna

traduko, e mem duopligita, kande on traktas naturala lingui, name generale on esas obligata

expresar l'idiotismi di un linguo per l'idiotismi di altra. Ma precize ta desfacilaji facas ek la L. I.

bonega intelektal exerco, analoga (egardite omna proporciono) a la studio di la Latina o di la

stranjera lingui :

Nam li kustumigas la spirito analizar la penso e liberigar ol del vesto plu o min trompiva, per

qua nia lingui vestizachas olu. Ma, vice quik impozar a lu nova travestio, la L. I. tendencas

furnisar a lu l'expresuro maxim direta, maxim logikala e maxim klara. E, malgre l'opozata dici,

logiko ya vere igas la L. I. supera a nia lingui « naturala ». Logiko ya sekurigas ad olu la palmo

en lua aplikeso a la cienci; logiko donas ad olu l'astonanta facileso, kun qua omna populi ed

omna klasi sociala povas komprenar olu, aquirar olu ed uzar olu.

L. de Beaufront.

Me falius devo di yusteso e gratitudo, se me ne dankus hike Sro Camille Chandelliez, ex-

docero dil grupo Experantista en Troyes, Francia. Konvertita ad Ido per plurmonata lekto e

studio di Progreso, il ofris a me sua serchi e noti, sua remarki e kritiki sagaca. Il helpis me tre

efike klarigar ula punti, nome l'adjektivi-pronomi nedefinita. Ad ilu komplete debesas

l'apendico pri la puntizado, la letri e adresi, segun Progreso. Il esis mea unesma lektero e

konstanta kritikero. Ica gramatiko debas multo a lua helpado. Ton me joyas dicar publike e

gratitudoze.

L. B.

5