Кии биирдэ олорор

Соболев бу тн эмиэ аанньа утуйбата. Нухарыйан истэин аайы туох эрэ улахан, ыарахан, хап-хара баайы рдгэр баттыы тэр. Оччоо хаыытаабытынан уукта биэрэр. Ийэ-хара клнэ тахсыбыт буолар. Сарсыарда ыаастаах уу кэриэтэ дьалкынас тблх турда. Хаппыт килиэп тобоун аатыгар эрэ кум-хам ыстаан ааатаа буолан лэтигэр нэлбинээтэ. Военком, баар, ыыран кэпсэтээрэй диэн кэтэстэ да, ыырбата. Соболев крднэ, лэиттэр барыларын дааны киниэхэ сыыаннара уларыйбыкка дылы, бары киниттэн тэйэ туттар курдуктар. Кн быа ол курдук, кими да кытта сэлэспэккэ, кимиэхэ да чугааабакка, сдэнээн сырытта. Наар остуолугар олорон дьыалатын бэрийбитэ буолар. Эбиэккэ хайдах эрэ таырдьа тахсыан дьулайан ханна да барбата. Остуолун дьааыгыттан урут атыылаан баран умнан кэбиспит бэрэскитэ таастыйа хатан сылдьарын булан сиэтэ. л болдьохтоох, ол олордоуна остуорас эмээхсин тугу эрэ крдн хабытайданан киирэн, кинини крн, саа аллайда:

– Хайа, эн баар эбиккин дуу?

Ити ыйытыыттан Соболев эмээхсиннэээр итэээ суох соуйда. Ити судургутук этиллибит тыллары эрийэ йдн ылла. Кини соуйбут уоа арыый ааан, й ылан: “Мин тоо суох буолуохтаах этибиний?” – диэн ыйытыан иккэрдигэр эмээхсинэ мэлис гынан хаалла. “Хайдах-хайдах баайыный, миигин ылыахтаахтарын уборщица кытары билэр эбит дуу? Киниэхэ тоо этиэхтэрэй? Дьон кэпсэппиттэрин истибитэ буолуо дуо?” – диэн эмиэ ыгылыйа, хараа хараара тстэ.

Киээ лэтиттэн тннргэр хараа буолан таырдьа туох дааны баарын кыайан крбт. Суолун ортолоон иэн тохтоон ииллээтэ. Кэннигэр тэйиччи соус атах тыаын ииттэ. Эр кии атаа. “Чэ сити, кини, – дии санаата Соболев. – Эмиэ батыан иэр”.

с тнн эмиэ сор бнн хонно. Утуйбакка килэччи крн, таырдьа хас тыаы-ууу барытын ииллии сытта. Тн э ааыыта тыал тннк ыстаабанын быраан лаыгыраппытыгар адьас кута кт сыста…

Соболев аан дойду сэриитэ сааланыаыттан син элбэх быылааа тбэспитэ буолуо да, маннык кутталга сылдьыбыт кэмин йдбт. Т дааны хорсунунан аатырбатар, син быыс-хайаас булан, ол-бу быылааннартан тыыннаах тахсара. Билигин дьэ муур уукка хаайтарда быыылаах. Кыыйыан быатыгар, Саха сиригэр ыытабыт диэбиттэригэр рбтэ баара. Ол ээ-бр уйата ткэтэх дойдуга тиийэн, сэрии-айдаан уурайан, олох-дьаах оннун булан, нам-нум буолуор диэри сынньаныам диэн санаабыттааа. Онтуката хайа баарый? Ыттыы лргэр тиийдэ. Дьиинэн кини туох буруйун иин лхтээий? рэ, Колчакка кыттыбытын иин Сибииргэ сбн тутуурга-хабыырга сылдьыбыта, силиэстийэлэммитэ ээ. Уонна, билии былааска куттала суоунан ааыллан, манна лээ ыытыллыбыта. Саха сиригэр кэлэн, уаты-туора туттубакка, сыыа-халты хаампакка, лэлии сылдьар. Бу курдук лэлии сылдьыа эбитэ буолуо. Ону баара ити… Рейнгардт ткн суруга, Пепеляев бирикэээ тнэри ытыйан кэбистэ.

Бу кннэргэ Соболев баата Такыырап (кини Аргыылабы итинник ааттыыра) аны кэлбэтэр, кинилэр миигин трт умунналлар диэн этэ. Пепеляевтааы кытта сибэээ суоун, сибээстээ да сатаабатын йдтллр, ЧК-лар, баар, кинини тыытыа суох этилэр. скт Такыырап тоо сырытта диэн ыйыттахтарына, тугу эрэ куааны сааран истэинэ рэн тааарбытым диэн хоруйдуон сб. Мантан антах эрэ кэлбэтэр… Кини, баччааа диэри таараны соччо итээйбэтэх бэйэтэ, иигэр бэл таараттан крдсптэ: “Айыы тойон, чахчы баар буоллаххына, миигин умуннаттар, миигин тыыттарыма…”

Соболев аатталын халлаан да, сир да ылымматылар быыылаах. Бэис кнгэр киээ лэтиттэн нэиилэ кэлэн нухарыйан илэй-балай сытан билэр куолаа дуораыйбытыттан уукта биэрдэ.

– Эраст Константинович, т киээ.

Хос ааныгар Аргыылап муннун аннынан торум курдук хара бытыктаммыт сирэйэ ньолос гына тстэ. Соболев сонно ойон туран бу арахсыбакка тблээбит ткн таырдьа анньан кэбииэн баарда да, тоо эрэ тыла тахсыбакка, мээнэнэн крн сытта. Аргыылап таастыын олоппоско олордо уонна дьаайар быыынан эттэ:

– Тур!

Соболев с киирбэх оронугар олоро тсптн бэйэтэ да йдбкк хаалла.

– Тоо сытты?

– Тымныйан…

– Тоо бэйэин крммэккин?

– Ха… хайдах?..

– Бытыккын тоо чгэйдик хоруммаккын?

– Суох… хорунабын, – Соболев сэийэтин туппахтанна.

– ЧК-лар интэриэиргиэхтэрин баараын дуо, тоо маннык буолла диэн?

– Ыалдьан… ыалдьабын…

– Сымыйалаама! лээр ктппэккэ сылдьаын. Хата куттанан диэ. Ол кырдьык.

Соболев йгэр: “Дикарь! Азиат! Миигин, дворянины, сс кргйдр!..” – диэн ргэнэр санаа чыпчылыйыы тгэнигэр эрэ кылам гынан ааста. Кыыыран, тымтан уордаах тыллары этэрин оннугар аргыый ботугураата:

– Ойооум… тыыннарбат…

Аргыылап кини хараын батары крд:

– Чэ ткс. Мин эппиппин ыла кэллим. Буллу дуо?

– С-суох…

– Тоо?

– Ооулла илик быыылаах, – Соболев, ыйан-хайан билэ сатаабатах да буоллар, уталыта эрэ тээри хардарда.

– Сымыйа. Операция былаана бигэргэтиллибит. Былаан биир куоппуйата эиэхэ, военкомакка, кэлбит буолуохтаах. Икки хонугу биэрэбин. Онтон уатар сатаммат. йн былаан мин илиибэр киириэхтээх.

– Хайдах?!

– Эмиэ “хайдах?”! Хайдаын тобул. йд: л да тр, й киээ тиэх болдьох. Сэрии чаастарын кытта сибээи олохтооту дуо?

– Суох… Ээ… кэпсэтиэ сырыттым да, бакаа тмгэ биллибэт…