K. F. Hermann , Ant. II, § 27, прим. 3 (1‑е издание, 1816 г.): Zu weit gehen Wulf, Verm. Schr. S. 270 und Went (H. G. Went, De hostiis humanis antiquo maxime tempore immolatis commentatio I. Vimar. 1826, стр. 24 слл.); indem sie das Menschenopfer von ursprünglicher Anthropophagie ableiten. Nicht viel besser v. Lasaulx, Leber die Sühnopfer S. 28: «ja es finden sich Spuren, dass man ursprünglich auch von dem Fleische und Blute des geopferten Menschen genossen habe, worin ich ein furchtbares Mysterium ahne»! Lykaon, der nach den Opfer seines Kindes in einen Wolf verwandelt wird, beweist grade das Gegentheil. Cp. R. Suchier, De victimis humanis apud Graecos part. 1 (1848), стр. 15. К приведённому месту Германна второй издатель его книги, Штарк (1858 г., стр. 158), замечает: Wo aber wirkliche Menschenopfer, die nicht Sühnopfer sind, existirten, was in historischer Zeit entschieden zu leugnen, da ist au einer Art Mitgenuss am Opferfleisch oder Blut schon nach dem Wesen jedes Opfers kaum zu zweifeln, dafür sprechen auch die hebräischen Ausdrücke von kananäischen und andern Menschenopfern (Sacharja 9, 6, Weish. Salom. 12, 6). Таким образом и Штарк старается отклонить предположение, что человеческие жертвоприношения взяли своё начало от каннибализма.
367
В этом отношении справедливо замечает Лимбург Брауэр , Hist. de la Civ. II (1834), стр. 121: – quand ou aurait voulu cacher quelque chose, il aurait été bien plus sage de n’en rien dire ahsolument.
368
Hermann , там же, § 27, текст (2‑е изд. стр. 156): Denn so wenig auch bei der griechischen Bevölkerung (jemals) an den Genuss menschlichen Fleisches zu denken ist, so wurden doch einzelne Götter in manchen Culten so thierisch aufgefasst, dass ihnen das Menschenopfer als wirkliche Speise dargeboten werden konnte.
369
Schömann , Gr. Alterthümer, II, 2‑е изд. стр. 240; 3‑е изд. (1873), стр. 250.
370
Schömann , II (3‑е изд.), стр. 222.
371
Транссубстанциация (ново‑лат.). Догмат церкви о претворении хлеба и вина в тело и кровь Христову.
372
Там же , стр. 221.
373
Илиад . I, 97 слл. (перевод Гнедича).
374
Илиад . I, 464 слл.
375
См. Shömann , II, стр. 248 сл.
376
Hesiod . Theog. 535.
377
Poll . I, 29.
378
Plat . Alcib. II, 149 а.
379
Aecsh . Ag. 151.
380
Suid . s. v.
381
Serv . ad Georg. II, 380: victimae numinibus aut per praedilectionem, aut per contrarietatem immolabantur…, ut porca, quae obest frugibus, Cereri et caper qui obest vitibus, Libero.
382
Schol. Aristoph . Ran. 338.
383
Odyss . XI, 24.
384
Там же , XI, 44.
385
Там же , XI, 95.
386
Замечательна черта, что жрец Тиресий непременно должен первый напиться крови. В рассказе, несмотря на сильное напирание на это, – Одиссей удерживает от ямы даже родную мать, XI, 88 сл., – не видно, однако, достаточного мотива этой меры. Поэтому, я считаю необходимым вывести отсюда заключение, что существовал однажды обычай, вероятно, при жертвоприношениях, по которому жрец пил кровь животного прежде других, а потом уже пили и все присутствующие.
387
Iliad . XXIII, 19.
388
Там же , XXIII, 164.
389
Paus . VIII, 7, 2.
390
Iliad . XXI, 130.
391
Schömann , II, стр. 251.
392
Eustath . ad Iliad. I, 41.
393
Pind . Pyth. 10, 31 (Schneidewin, ed. altera). Сравни, впрочем, и Schömann, II, стр. 232, и Boeckh. С. Inscr. I, стр. 809: de asinis non est quod dubites, non fecissent Graeci Hyperboreos Apollini asinorum hecatomben offerentes, nisi in Graecia quoque asini Apollini mactati essent.
394
Paus . VII, 18, 12.
395
G. Klemm , Allg. Culturw. I (1855), стр. 171, где говорится, что некоторые европейцы, едящие собачье мясо, утверждают, что оно очень вкусно и похоже на баранину. Молодые щенята подавались на стол и во времена империи в Риме.
396
Iustinus , XIX. 1, 10: legati а Dareo Persarum rege Carthaginem venerunt adferentes edictum, quo Poeni humanas hostias immolare et canina vesci prohibebantur.
397
Там же , стр. 159 сл.
398
Baehr , Mosaische Symbolik, II, 264, по цитату Германна, Ant. II, § 27, прим. 20.
399
Lasaulx , Die Sühnopfer etc. (1841), стр. 5: Alle Opfer sind daher als eine Folge der Sünde wesentlich Suhnopfer, ihrer Form nach sind sie stellvertretend.
400