Lingvistikaj aspektoj de Esperanto

Lingvistikaj aspektoj de Esperanto

Verkis: J. C. Wells

El: Lingvistikaj aspektoj de Esperanto

Eldonado: Universala Esperanto-Asocio Rotterdam  1978

Grandeco: 76 p.

La bazan tekston origine enkomputiligis Jean Lazert

Proksimuma verkojaro: 1978

Kreis la Esperantan tekston: Wells

ANTAŬPAROLO

Ĉi tiu verko estas bazita sur serio da prelegoj prezentitaj sub la egido de Internacia Somera Universitato en la kadro de la 61-a Universala Kongreso de Esperanto, Ateno, en Aŭgusto 1976. Preparante la nunan presitan formon, mi ne nur rearanĝis plurloke la materialon, sed ankaŭ zorgis enpreni multajn saĝajn komentojn, opiniojn, kaj ekzemplojn liveritajn de la partoprenantoj en la seminarioj okazintaj post ĉiu SUprelego.

Mi deziras kore danki al d-ro Jonathan Pool , kies proponojn por plibonigo de la teksto mi multloke adoptis; al d-ro Ulrich Lins , kiu faris la finredakton kaj aranĝis la eldonon; kaj al d-ro Humphrey Tonkin , sen kies insistado la prelegoj ne estus okazintaj.

JCW

FONETIKAJ SIMBOLOJ

En ĉi tiu tabelo aperas nur tiuj literoj, kiuj unue aperas en la teksto de la verko kaj due indikas sonon alian, ol en la ortografio de Esperanto. Ili apartenas al la Internacia Fonetika Alfabeto kaj estas uzataj en konformo al la principoj de Internacia Fonetika Asocio. La signifo de ĉiu fonetika simbolo estas iom elasta.

ɑ

kiel [a], sed malantaŭa: kiel â  en franca tâche ; a  en angla father .

ɒ

kiel [ɑ], sed ronda: kiel o  en angluja angla top .

æ

inter [ɛ] kaj [a]: kiel a  en angla cat ; ja  en rusa pjat .

ɓ

kiel [b], sed injektivo (t.e. prononcata per ĝislaringe ensuĉata aero); kiel b  en zulua abantu .

ɔ

varianto de [o], duonvasta malantaŭa ronda vokalo: kiel o  en esperanta osto , angla short , germana Gott .

dʒ

kiel ĝ  de Esperanto; j  en angla jam .

ð

voĉa dentalo frikativa: kiel th  en angla then ; δ  en greka έντρο .

ẹ

varianto de [e], duonmalvasta antaŭa neronda vokalo: kiel é  en franca bébé ; ee  en germana Tee .

ɛ

varianto de [e], duonvasta antaŭa neronda vokalo: kiel e  en Esperanta centra , germana Feld ; ê  en franca même .

ɛ̃

kiel [ɛ], sed nazala: kiel ain  en franca train .

ə

mezvasta centra neronda vokalo: kiel a  en angla about ; e  en germana bitte ; a  en rumana vad .

ɜ

kiel [ə], sed pli longa kaj kun iom alia kvalito: kiel ur  en angluja angla burn .

ɪ

inter [i] kaj [ə]: kiel i  en angla sing , germana finden .

ɨ

malvasta centra neronda vokalo, inter [i] kaj [ɯ]: kiel ы  en rusa был ; î  en rumana rîd ; povas egali [ɯ].

ɯ

kiel [u], sed neronda: kiel u  en japana mizu ; ao  en skotgaela saor ; ı  en turka ılık .

k̟

kiel [k], sed pli antaŭa: eventuale kiel k  en esperanta kiso .

ɲ

voĉa palatalo nazala: kiel ñ  en hispana señor ; gn  en franca signe .

ŋ

voĉa velaro nazala: kiel ng  en angla singing ; germana bringen .

ọ

varianto de [o], duonmalvasta malantaŭa ronda vokalo: kiel eau  en franca beau ; o  en germana tot .

ø

kiel [e], sed ronda: kiel eu  en franca deux ; ö  en germana schön , turka görmek .

θ

senvoĉa dentalo frikativa: kiel th  en angla thick ; δ  en greka δέλω .

q

senvoĉa uvularo ploziva, iom kiel k  en Esperanta kuri .

R

voĉa uvularo vibra; kiel r  en (ia) franca rouge .

ʃ

kiel ŝ  de Esperanto; sh  en angla shed .

ʈ

kiel [t], sed retrofleksa: kiel en malajalama [kutti].

ʇ

kiel [t], sed klako (t.e. prononcata per ĝisvele ensuĉata aero): kiel c  en zulua isicathulo .

t’

kiel [t], sed ejektivo (t.e. prononcata per laringe elpuŝata aero kaj glota formo): kiel t  en zulua umuntu .

tʃ

kiel ĉ  de Esperanto; ch  en angla chair .

ʉ

inter [u] kaj [y], kiel [ɨ] sed ronda: kiel u  en norvega hus .

ʊ

inter [u] kaj [ə]: kiel u  en angla put , germana Hund .

ʊ

kiel [v], sed duonfrikativa: kiel w  en (ia) nederlanda water .

ʌ

duonvasta centra (aŭ malantaŭa) neronda vokalo: kiel u  en angla cup .

w

kiel ŭ  de Esperanto; w  en angla wet .

x

kiel ĥ  de Esperanto; ch  en germana machen .

y

kiel [i], sed ronda: kiel u  en franca du ; ü  en germana grün , turka Türkiye .

ɣ

kiel [g], sed frikativa: kiel y  en greka γράφω ; ğ  en turka bağ .

ɤ

kiel [o] sed neronda: kiel vjetnama ơ en lơ .

ʒ

kiel ĵ  de Esperanto; s  en angla measure .

ɸ

kiel [f], sed bilabialo: kiel f  en (ia) turka af .

ʔ

glotalo ploziva, kiel tt  en (ia) londona angla butter .

:

montras longecon de vokalo.

TIPOGRAFIAJ KONVENCIOJ

abcdefg

emfazo; signas ankaŭ terminon ne antaŭe uzitan en ĉi tiu verko.

abcdefg

formo (esprimo, vorto, aŭ morfemo ktp) en iu lingvo, citita en ordinara ortografio aŭ ties transliterigo.

‘abcdefg’

gloso en Esperanto de formo el iu alia lingvo.

/abcdefg/

fonema transskribo.

[abcdefg]

fonetika transskribo laŭ la Internacia Fonetika Alfabeto.

abc/de/fg

la strekoj indikas limojn inter morfemoj aŭ morfoj.

1. ENKONDUKO

1.1 Kia estas Esperanto?

Kia lingvo estas Esperanto? Kie ĝi staras inter la lingvoj de la mondo?