Кии биирдэ олорор

– Тыый, оччоо арахсар суолгун ааа кэлбиккин. Бииги улахан рпкммт бу соуруу баар ээ. Эн онно наадалаах инигин?

– Ээ, суох, бу диэки, – Валерий быаарыыта суох иннин диэки сапсыйда.

– Бэйи, бу эн хайалара эти? Хараым таптыы крр да билбэтим ээ.

– Ээ… Алтаммын…

– Алтаннары билэр ахан дьонум. Эн онно…

Валерий кистээн атын муоатынан соруйда. Ата тэн кэбистэ.

– Туу!.. Туу!.. Хайа, бу с туох буолла?! – Валерий атын, тохтото сатаан тардыаласпыта буола-буола, эбии кскэ охсуолаата.

“Алтаммын диэн айахтатан тбээ сыстым. Ыт баара Алтаннары билэр эбит дии! – диэн санаата кини ыраатан, арыый холкутуйан баран. – Урукку эбитэ буоллар, итинник илбириискэ суол ортотугар крсн силиэстийэлии оонньуо суох этэ. Билигин аны ааа кттэри да сатаммат, тохтоон ылахтастаххына табыллар. Дьиккэр, атым сиргэммитин итээйбитэ дуу, суоа дуу”.

Валерий табах уурунан тарта. Иэдээни мчч тстм диэн холкутуйа санаабыта ити крс кини алдьархайын сааланыыта эрэ эбит. Хамсатын табаа ситэ тардылла илигинэ кэннигэр, ыраах толоон саатыгар, алта-сэттэ ыыыр аттаах кии тэбиннэрэн иэллэрэ кннэ. Ол дьон, далбаатаа-далбаатаа, тугу эрэ хаыытаалларын арааран ииллии барбакка, Валерий атын быа биэрдэ. “Ити чахчы сэрии дьоно, кыыллар”, – диэн ыгылыйда кини, муоатынан харса суох рт-рдгэр сабыы-сабыы. Суол хата ойуур иигэр киирэн абыраата. Тэйбэхтээн баран, ииллээтэ. Аттаахтар тннбэтэхтэр, эккирэтэн иэллэр эбит. Тыастара сс чугааабыттар. Соруйан анаан-минээн эккирэтэллэр быыылаах. Арааа, били нэк бэргээ сатана, уорбалаан, тыллаабыта буолуо. Валерий ата таыыр бэрдиттэн му кыраайынан тэ сатыыр да, сири соччо хороппот, кэ млтбтэ биллэн барда. Кэлин диэки туйахтар чигдигэ хабыллар тыастара улааттар улаатан истэ. л тбэлтэлээх, тыа баранан, суол эмиэ рэх толоонугар киирдэ. Валерий толоону саардыы ортолоон эрдэинэ эккирэтээччилэр ууоргу тыаттан субу ойутан бачымахтаан таыстылар.

– Тохтоо! Тохтоо! Ытыахпыт!

Валерий кбхтэс буолбут атын тохтоло суох кымньыынан сабаата.

– Тохтоо!

Эмискэ рднэн, ойооунан суйуласпыт ыйылас тыастар ииллээттэрин кытта толоон кытыытынааы то тииттэр сиритэ ыстанан таырастылар. Валерий, ньыкыйа тээт, “буулдьалар…” диэн йдн эрдэинэ кэннигэр саалар тыастара дэлбэритэ бардылар. Сыара эмиэ тыа иигэр ньимис гынна. Ол да буоллар куотарга эрэмньи аччаата. Эккирэтээччилэр лаппа чугааатылар. Валерий ата трт уа быыытыйда, сэниэтэ суоунан кчн сатыыр. “Аныгыс ытыыларыгар бэйэбин ытыахтара биитэр ситэн тутан ылыахтара, – диэн кини ыксаата. – Тыыннаахтыы бэриниэм суоа. Син биир лрхтэрэ. Ол кэриэтин гстэн гс охтуо, аыйахтан аыйах… Биирдэстэрин эмэ сууллардахха, атыттара, баар, дьулайан эккирэтиэхтэрэ суоа… Чэ синэ биир…”

Валерий саатын харбаан ылла, бэлэмнэнэн кэннин хайыан истэ. Эккирэтээччилэр, ойуур тоойун эргийэ кттэн, кн суол трдгэр утуу-субуу кутулла тстлэр. Валерий бастакы киини, ол кии тгэр туох эрэ кытарарын, сыалыгар киллэрээт, чыыбыын тарта. Саата эстибитин йдн иннинэ били киитэ атыттан танары хойуоунна. Кини, кэнники булумахтаспыт аттары, дьоннору туулуу-туулуу, лбй утуу-субуу тлтэ тардыталаата. Суол эргийиитигэр туораан иэн эрэ тула ттнэн буулдьа сырдыргыырын биллэ. Тииттэр хаххаларыгар киирэн баран, бинтиэпкэтигэр саа обуойманы угунна, бэргээтин сэгэччи анньынан э тыынна. “Крдбкктн ыллыгыт ини…” – диэн ннээхтик ботугураата. Эккирэтэр дьон били доордоро табыллыбыт сиригэр тохтоотулар быыылаах, тыастара ииллибэт буолла. Валерий, сир ыла охсоору, муоатын рдгэр тстэ. Манай муоатынан, онтон кымньыытынан рт-рдгэр сабаата. Онуоха ата, уруккутун курдук, хардыытын тргэтэппэтэ. Хата ордук бытаарарга дылы гынна. Валерий, нууччалыы маатырылаан хсэн бардьыгынаат, кымньыытын далайан самыыга тэрэн эрдэинэ, ата итирик киилии уа-хаас байааттанаан ылла уонна србтэ србтнэн иэн суол кытыытыгар, хаарга, умса баран тстэ. Валерий, соуйбучча дуу, кбхт сытар ат самыытын иккитэ-стэ куууннарда. Туох-ханнык буолбутун ол эрэ кэнниттэн йдт быыылаах: суолу туора тардыллыбыт сыаратыттан чигдигэ ыстанна.

Ат хаас тттэн итии хаан р тыган буруолуур. Уа быттыгын анныгар хаар эмиэ рэ хараарбыт. Кырыарбыт ойооо трллэ-трллэ дьигиниир. Валерий, туруоруон баарбыттыы, ат тбтн эргилиннэри тарта уонна, кыыы буурук халлаан клгн тэрбит, умуллан эрэр мэндээркэй хараы крт, ыыктан кэбистэ. Итиэннэ, суолга ойон тахсан, иннин диэки тэбинэ турда. Ат туох-баар кн мунньунан тбтн ндтн иччитин кхсн ааттаспыттыы батыа крд. “Истээрэй…” диэбиттии, иин тгэиттэн аала сатаан иэрсийбитэ буолла да, биир да дороон айаыттан тахсыбата. Тураары гыммыттыы, тыынын былдьаан нхтээтэ уонна, аа-дьуо нуоайан, тбт хаарга батары тэн барда…