Імя грушы

Здавалася, што я дастаткова многа ведала пра свайго будучага мужа. А тут з’явілася гэткая парада. Ці Павел Аляксандраў мог мець якоесь дачыненне да цёмнага боку гэтага медаля? Першым маім жаданнем было скарэй забыцца пра сваю варажбу, палічыць яе дзяціннаю бязглуздзіцай. За вячэраю хросная заўважыла маю арупленасць і папытала пра прычыны. Я паспрабавала патлумачыць. Серафіма Паўлаўна наўздзіў усё зразумела і сказала: «Прырода нічога не чыніць проста так. І калі ў кнізе табе выпалі гэтыя радкі, ты мусіш, калі не паверыць, то хаця б праверыць слушнасць паслання. Увогуле ж раю табе напотым меней данімацца такога спосабу развязання тупіковых пытанняў. Аўтары могуць хлусіць, але кнігі – ніколі. Аднак нямашака ніякае пэўнасці, што іхная праўда не будзе калоць табе вочы і сэрца». Я была ўдзячная ёй за простую мову гэтай ісціны.

З той пары я стала сапраўдным дэтэктывам, нават трошкі шпегам, бо, працягваючы сустракацца з Паўлам, нічога лішняга яму не казала, а наадварот вакольнымі трактамі імкнулася наблізіцца да меркаванай праўды. Ці грала я «Агатку», ці хрысцілася перад абразамі, ці аддавалася няўёмнай жарсці – заўжды падымалася да вуха: а раптам Павел выдасць штось нязнанае мне! Гэта лякала ў агульнай чарадзе таямнічых здарэнняў, што адбываліся ў нашым дужа любасным і пекным Свінску… Я, канечне, і думай не мысліла, што Паўлуша мог быць змрочным мардэрцам гаротнных гараджанак. Гэта было б занадта. Але я ўсё роўна шукала. Шукальніца!

Неўзабаве мы мелі святкаванне нейкай гістарычнай даты. Якой пайменна, зараз адразу і не прыпомню, а корпацца ў календарах і даведніках не жадаю. Але дата была ўвачывідкі не расейская… Дакладней, бачылася такою і адзначалася зусім не публічна. Сабралася нас чалавек дзесяць-дванаццаць у дамку спадара Драбышэўскага, які туліўся па вуліцы Шпітальнай. Мужчыны частаваліся размаітымі гатункамі хатніх гарэлак. Мігдалёўка, мялісаўка, кменаўка, аныжоўка і нават кавовіца запрашалі пачаставацца сабою і ацаніць увесь смак. Спадарыні ж бавілі жаночага Бахуса лікворамі накшталт ружавага, ванільнага ці сунічнага. Адмыслова для мяне Павел прыхапіў нядзешавага “віна каметы”. Сярод прысмакаў вылучалася вэнджаная бараніна па-татарску, то бок мяса з бараніх лапатак, вымачанае ў перным расоле, падпечанае, а потымка задымленае ў негарачым дыме галінак ядлоўцу. З гэтай халоднаю патравай таксама расстараўся мой нарачэны.

Свята было, як свята. Куламеса польскіх, беларускіх і расейскіх тостаў і паздароўканняў. Мяшанка настрояў і думак. Гармідар неасцярожнасцяў. Добра, што не было тады Галавацкай, бо ўсё сваімі крыкамі папсавала б дачасна. Толькі гэтая кулдыяшка магла парушыць Славіну просьбу («ня ішчыця міне ў Менску»). Няўжо каханне засціла ёй розум? Не знаю. Ці было наагул у яе тое каханне? А розум?

Нашыя gentelman’s патроху-патроху набахусаваліся без розуму. А нехтачкі нават меры не датрымаў. Аляксандраў і Драбышэўскі. Сядзелі ледзьве не ў абдымку і малолі касмічную лухту.

– Чэсю, ты ўвесь час у неба пазіраеш. Навошта? Усё адно там пустэча. Чорнае неба нашых грахоў. Сонца свеціць, але не дае святла. Ты думаеш, там нехта ёсць? Бог? Шатан? Іншыя людзі?

– Нават, калі там адно толькі бяздушнае каменне, нам не пазбыцца вабы сусвету. Нас будзе цягнуць туды. Насуперак Ньютону людзі паімкнуць туды.

– Як птушкі? – усміхнуўся Павел.

– Дарэмна смяешся. Ці мог, напрыклад, просты смяротны чалавечык пару стагоддзяў таму ўявіць сабе паравоз? Мог толькі геній, якога не ўсе слухалі. А цяпер вось ён – паравоз – зусім блізенька, і чыгунка хутка абаўе і нашу Беларусь.

– Баюся, што абвівы тыя будуць нам на слёзы… Але добра, няхай сабе людзі пакрочаць у неба. І што яны там пабачаць?

– Ты ўзноў за сваё? Ты ж прыродазнавец. Ты мусіш уяўляць каштоўнасць касмічных целаў.

– Якая мне каштоўнасць ад Месяца, акром цьмянага святла ў начы? – не сунімаў мой нарачэны п’янога скептыцызму.

– А можа там горы з залатога пяску? – знізіў да неімавернасці сваю пафаснасць наш звяздар.

– Не-е-е, калі б там мелася золата, то Месяц быў бы жоўты. А так ён рачэй срэбны.

– Дык хіба лішняе срэбра нам зашкодзіла б? – па-змоўніцку, як атрымлівалася, прамовіў Чэсь і напоўніў гарэліцай для працягу мысленчага лёту кілішкі.

– І як жа я не даўмеўся, – стаў шаптаць Паўлуша, разгублена матляючы галавою. – Мы на гэтае срэбра ўзнялі б тутака трэцяе паўстанне і заткнулі б урэшце раты нашай бяздумнай арыстакратыі…

– Перарабілі б трэцетравеньскую канстытуцыю, надаючы права народам Новай Рэчы Паспалітай на самаўрад і публічнае жыццё ўсіх галаўнейшых моваў, скасавалі б прыгон… – працягваў летуценні Драбышэўскі, перайшоўшы чамусь на лаціну.

Лаціна сённячы не ў модзе, як і ў тыя часы, то я не хачу дзіўнотамі старых рымлянаў і сярэднявечных мніхаў, якія раптоўна ўвасобіліся ў вуснах Чэся і Паўла, палохаць мажлівага чытальніка майго мемуару.

– А калі там няма ні халеры, а толькі ледзяныя каменні і вечныя белыя мухі? – наноў засумняваўся мой мілы.

– Дый даляцець пакуль няма на чым… Але напэўна ж будзе. Памятаеш, што першы Бэкан пісаў?