Бабалардын Урпагы. 3 китеп

Баласы Ысай ат чапкан.

Күлүгү чыгып келгенге,

Күлүңдөп бала шерденген.

Ээр үстүндө чабандеске,

Энчи белек берилген.

Атаңдын көрү дүнүйө,

Андан бери токтобой,

Алда нечен жыл өттү,

Түндү-күндөр кууп өттү.

Кайыптан бүткөн жаныбар,

Кара кызыл ат өттү.

Көп жарышта байге алган,

Көк кашка күлүк дагы өттү.

Өзү өтпөсө көзү өттү.

Атаңын көрү дүнүйө,

Арманы бар күн өттү.

Ат чапкан бала чабандес,

Ыраак жакка жол алып,

Ысмын элге таанытып,

Ысай ата бу өттү.

***

Ак сакалы жайкалып,

Ак тору атта чайпалып,

Агайынга кеп слып,

Далайлардан бата алып,

Санжыраны бап айтып,

Сабалата кеп салып

Темиркан ыйык ата өттү.

***

Көп ичинен сөз баштап,

Көөнөрбөс эчен чал өттү.

Дайны чыкпай жоголуп,

Далай-далай пенде өттү.

Атыгай колот алдында,

Аккан суунун жанында.

Кызыл Дөбө артында,

Кызырган тоонун алдында,

Үйү болгон Сасыктын,

Андагы жаштар билим алып,

Кенин ачкан бакыттын

Көрүнгөн жол тес жеткен,

Көңдөй деген мектептен,

Андагы айыл жаштары,

Билим алып торолгон,

Кезинде ошол болгондон,

Кеп баштайын ошондон.

Баяны чыккан алыска,

Байсерке бала окуткан,

Жолочу деген мугалим,

Баарысынан тың чыккан,

Бекчорун деген агадан,

Балдар сабак окушкан.

Көңдөй ошол мектептен,

Көп бала келип окуган.

Сабатсызы жоюулуп,

Көзү ачылып окуудан.

Тамашаны көрсөтүп,

Акун ата күү черткен.

Акун улуу комузчу деп,

Алыс жакка кеп кеткен,

Татар жана калмак күүсүн,

Тарсылдата так черткен,

Орус күүсүн черткенде,

Оболоп жаштар бийлешкен,

Ошол сонун убактар,

Олжолуу сонун курактар,

Кетпейт кары эсинен,

Кээ бир кезде эстешкен.

Карылар улам тамшанып,

Кайрылгыс чакты эстешкен.

Азыр болсо мектеп жок,

Мемиреп жылдар узашкан,

Мектеп эмес, мезгил шок,

Кашкарга кеткен кайып куш,

Кайрылып кайра учпаган.

Шаракташкан балдардан,

Шайыр үнү угулбайт.

Конок небак кеткенби,

Кожоюн мезгил кайда учат?

Эчак сапар кеткендер,

Эсил кайран берендер,

Буулгуп өмүр ташкындайт,

Бу дүйнөбүз кайда учат?

***

Кызыл тумшук чөкө таан,

Кызык тура карасам.

Кырман тытып кышында,

Чыр-чур этете баятан.

Кызык турмуш өттү го,

Кызый-кызый көз ымдап,

Бай Көйдөйдө түптөлөт,

Бабалар жолу кылымдап.

***

Асмандап учкан ылаачын,

Ылаачын керсин кулачын.

Ылаачын биздин бабалар,

Ырчы ошону ырдасын.

Ырыстуу элдин баянын,

Ыргакка салып тактасын.

***

Бу турмушта булбул бар,

Буулугуп укмуш сайраган

Ырчылардын чыгарган,

Ырларын артка таштаган.

Булбулдун үнүн комузга,

Кошкон адам табылган.

Куттуу Көңдөй айылы

Кур калбаптыр андайдан.

Токобай ата Акуну

Токтобой комуз черткенде,

Тоо-талаага күү тарап,

Толукшуган үн тарап,

Толкундап толкуйт теребел.

Сыйкырдуу ошол күүлөрдүн,

Сырларын билчү келген эл.

Токобай ата Акуну,

Таланттан бүтүп даарыган.

Таалайлуу өмүр жаңырган,

Күүлөр учуп закымдап,

Күүлү ыргак калкыган.

Ата комуз черткенде,

Кайың укчу, тал укчу,

Каадалуу сонун жан укчу,

Каары катуу пенде укчу,

Кайыптан бүткөн пенде укчу,

Калаадан келген жан уккчу,

Каректеги жалгыз укчу,

Кара түмөн котолоп,

Калдайып келген эл укчу.

Бабабыз комуз черткенде,

Жашыл майсаң чөп укчу,

Жаалу катуу жан укчу,

Жайдары сүйкүм жан укчу,

Жашоо эңсеген пенде укчу,

Жайыттан келген киши укчу,

Жашап калган кары укчу,

Жайлоодон түшкөн эл укчу,

Ата комуз черткеенде,

Атасы жок бала укчу.

Акыйкат айткан чал укчу,

Ааламды кезген пенде укчу,

Арып келген шер укчу,

Ак калпак кыргыз эл укчу.

Бабалардын жолдорун,

Баян кылып черткен күү.

Алыскыны жакындатып,

Акун ата тапкан күү.

Кыя-кыя капталдан,

Кыялданып черткен күү.

Ак жайдын күнүн келтирип,

Акун ата тапкан күү,

Кой маарап, жылкы өткөнүн

Коңгуроо кылып каккан күү.

Арпа Тектир, Ат Жайлоо,

Акун ата тапкан күү.

Баястан, Торгой, Куржунду,

Баян кылып черткен күү.

Баа жеткис мезгил кеткенин,

Бай өмүр сапар чеккенин,

Баян кылып айткан күү.

Бармактарды жоорутуп,

Бабаларым черткен күү,

Акун ата аталып,

Ак баракка катталып,

Аян болуп кеткен күү.

Сан жылдарды жылоолоп,

Саан бээни кыроолоп,

Саргайып жүрүп тапкан күү.

Аты аталып Акун атанын,

Асмандан чачып ай нурун,

Алыска тарап кеткен күү.

Күүлөрүң калды жазылбай,

Күн Тийбестен ары ашпай.

Күйүткө элди салдыңбы,

Күүлөрдү керез калтырбай.

Күүгүмдө өткөн өмүрдөй,

Күүлөрдн доошу калган жок.

Күйүп кетти кайран өмүр,

Күн нурундай тамган жок.

Атабыз өнөр үйрөнгөн,

Ыбырай, Кара Молдодон.

Үч кыл комуз сырларын,

Быйыркы кыргыз ырларын,

Ыклас коюп үйрөнгөн,

«Чоң комузчу Акун»– деп,

Кеп козгоп улам өнөрдөн,

«Атаңын көрү талант»– деп,

Алар да өткөн дүйнөдөн.

Кара Көлдөн учкан каз,

Кайрылып кайра келет ээ.

Коңгуроо күүсүн безенткен

Комузчу кайтып келбейт ээ.

Арпа тектир, Ат жайлоого,

Аркарлар кайтып келет ээ.

Атагы чыккан комузчу,

А дүйнөдөн келбейт ээ.

Ак Кайкынын башынан,

Айланып куш учут ээ.

Элинин ыйык комузчусу,

Эми бир жолу келбейт ээ.

Сорок Таш деген жайлоонун,

Согонун терип жесек ээ.

Атагы жанган комузчунун,

Айлыбыз кайра көрсөк ээ.

Күүң да жок өзүң,

Дайынсыз кеткен адам бар.

Обону такыр кармалбай,

Сапар кеткен адам бар.

Каада күтүп кемибес,

Кайран элим кантти экен.

Калдайган чоң комузчуну,

Кара жер кантип алды экен.

Өзүңдүн күүңү жаздырганы,

Бир адам чыккан жок экен.

Эр эмгегин баалабас,

Элиң дагы караңгы экен.

Эмгекти жазып калтырганга,

Эр жигиттер жок экен.

Талантты такыр баалабай,

Тамагы менен жеген экен.

Таланттуу Акун комузчу,

Таптырбай кеткен экен.

Күүлөрүң калса жазылып,

Тарыхың жүрмөк айтылып,

Жаштар сени жомоктомок

Жашарган сонун баян болмок.

Атаңын көрү караңгылык,

Аңтарылды дүйнө жок калып.